6 vragen over lifestyle en belastbaarheid

Juni 2020 – Blogartikel Ergatis, Desiree Wierper-Heijnen, medisch directeur/verzekeringsarts Ergatis/Sitagre & Marnix Guijt, geregistreerd bedrijfsarts/verzekeringsarts i.o. bij Ergatis.

Als mensen zich ziekmelden bij hun werkgever dan is dat over het algemeen omdat ze zich onvoldoende belastbaar achten voor arbeid. Verminderde belastbaarheid, weerbaarheid en veerkracht als reden voor ziekmelden heeft vaak een belangrijke relatie met leefstijl. Leefstijl wordt ook nu in de media van groot belang geacht zowel bij het ontstaan van Corona als het herstel van Corona. Voor een betere belastbaarheid is het daarom logisch dat wij ervoor gaan zorgen dat leefstijl in positieve zin wordt beïnvloed. Toch lukt het ons dokters, werkgevers, bezorgde familieleden etc. op de een of andere manier nog niet goed om mensen voldoende te bewegen of te inspireren tot een gezonder gedrag. In dit artikel geven we een nadere visie op  leefstijl in relatie tot belastbaarheid.

1. Moeten we alle zieke verzuimende medewerkers enthousiasmeren naar een betere leefstijl? 
Ja, het zou goed zijn als we onze cliënten die kampen met belastbaarheidsproblemen gerelateerd aan lifestyle met meer nadruk en hopelijk succes zouden inspireren om hun lifestyle blijvend te verbeteren zodat ziekte wordt voorkomen dan wel het herstelgedrag en participatiegedrag optimaal plaats vindt.
Dit valt ook in het wettelijk kader van de claim beoordeling. Er valt daarin te lezen dat de arts voor arbeid en gezondheid moet beoordelen of de client aan zijn plichten voldoet gericht op het voorkomen van ontstaan en bestaan van recht op uitkering (art. 28 WIA) en op het vergroten van mogelijkheden tot het verrichten van arbeid (art. 29 WIA). Er worden tal van voorbeeld plichten genoemd welke hieronder moeten worden verstaan, maar de naar ons idee meest belangrijke plicht (‘goed voor jezelf zorgen’) wordt niet expliciet genoeg genoemd waardoor veel artsen voor arbeid en gezondheid toch nog enige schroom voelen om hun cliënten aan te spreken op een niet optimale leefstijl. Elke arts heeft wel ervaring met boze reacties van cliënten die aangesproken werden op hun gewicht, rook- of eetgedrag.  Dit wordt zowel door de client als de arts nog vaak gevoeld als inbreuk op iemands privacy waardoor deze zeer belangrijke adviezen vaak worden vermeden. Dit is bijzonder jammer want daardoor dragen we onvoldoende bij aan het verbeteren van herstel en participatie gedrag. Wat dat betreft kan het geen kwaad als artsen in hun opleiding, tijdens na- en bijscholingen, maar ook tijdens hun werk door klanten worden bevraagd over hun houding en gedrag ten aanzien van leefstijl beïnvloeding. In contractering van arbodienstverlening, verzuimprotocollen en voorlichtingsinformatie kan een gemeenschappelijke visie op dat punt worden opgenomen.

2. Wat wordt verstaan onder een lifestyle probleem?
Er is sprake van een lifestyle probleem wanneer de persoon in kwestie last heeft van fysieke, mentale of cognitieve klachten als gevolg van een ongezonde leefstijl. Belangrijke leefstijlfactoren zijn beweging, voeding, roken en de balans tussen inspanning/ontspanning. Deze laatste wordt ook wel stressmanagement genoemd. Een andere leefstijlfactor die nog onderscheiden kan worden is zingeving. Uitgesproken problemen als gevolg van een risicovolle leefstijl zijn overgewicht en hart- en vaatziekten door onvoldoende beweging en verkeerde voeding of een slecht uithoudingsvermogen als gevolg van vele jaren roken. Minder bekend is het negatieve effect van een ongezonde leefstijl op concentratie- en geheugenklachten of op psychische klachten zoals bij een depressie of angststoornis. De effectiviteit van medicijnen, maar ook de genezingsduur van wonden wordt over het algemeen negatief beïnvloedt door alcoholgebruik. Een gebrek aan beweging leidt tot afname van spierkracht en een snellere slijtage van gewrichten. Met het ouder worden leidt dit tot steeds grotere complicaties en meerdere op elkaar in werkende aandoeningen.

3. Welke medische beperkingen kunnen optreden t.g.v. een lifestyle probleem?
Primair is een lifestyle probleem geen grond voor het aannemen van een medische beperking in verzekeringsgeneeskundige zin. Denk bijv. aan het hebben van een slechte conditie als gevolg van te weinig beweging en roken. Wanneer er sprake is van ziekte, mogelijk in belangrijke mate als gevolg van een lifestyle probleem, is er in verzekeringsgeneeskundige zin eventueel wel grond voor het aannemen van beperkingen. Dit heeft te maken met het wettelijk kader van de claimbeoordeling waarbij aanwezigheid van ziekte of gebrek verplicht is voor het kunnen vaststellen van beperkingen in verzekeringsgeneeskundige zin. Het metaboolsyndroom, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2, chronische nierziekten, depressie en dementie zijn veelvoorkomende gezondheidsproblemen waarin leefstijl een belangrijke factor vormt. Er kunnen velerlei gezondheidsklachten optreden waar onder moeheid, slecht uithoudingsvermogen, somberheid,  concentratieklachten, geheugenklachten en in ernstiger gevallen bv. pijnklachten op de borst, pijnklachten in de benen tijdens lopen, slecht genezende wonden aan de voet, pijnklachten en gevoelsstoornissen aan handen en voeten en oogklachten. Deze medische problemen geven beperkingen op alle domeinen van de FML. Onder meer voor fors stressbelastende taakeisen zoals hanteren van veelvuldige deadlines/piekbelasting, hanteren hoog handelingstempo, hanteren leidinggevende aspecten als ook voor intensief sociaal-emotionele belasting zoals het hanteren van emotionele problemen van anderen en hanteren van conflicten. Bij een forse depressie lijken dergelijke beperkingen voor de hand liggend, maar afhankelijk van de ernst van de diabetes of de hartaandoening zijn dergelijke beperkingen ook aan de orde. Evenals dat bij deze ziektes ook (afhankelijk van de ernst) beperkingen kunnen gelden voor intensieve cognitieve belasting zoals hanteren van grote hoeveelheden informatie en langdurig en intensief concentreren.  Verder zijn er vaak beperkingen aan de orde voor fysieke piek- en duurbelasting welke worden vastgelegd in de FML onder de rubrieken dynamisch handelen en statisch houding. Afhankelijk van de mate van verstoring in de energiehuishouding of een eventuele preventieve grond om verslechtering van de gezondheid te voorkomen is er reden tot het aannemen van een urenbeperking. Ritme en regelmaat zijn in de regel van belang waarbij nachtwerkzaamheden een negatieve invloed hebben. Samenvattend leiden lifestyleproblemen tot verscheidene ziektebeelden waarbij uiteindelijk bij het voortschrijden en verergeren van de ziekteproblematiek op alle domeinen beperkingen ontstaan.

4. Hoe kijkt een verzekeringsarts aan tegen een lifestyleprobleem?
Om uit te leggen hoe een verzekeringsarts tegen een lifestyleprobleem aankijkt is het belangrijk om in grote lijnen te weten wat een verzekeringsarts doet. Grofweg gezegd beoordeeld een verzekeringsarts of iemand verminderd belastbaar als gevolg van ziekte en daarnaast beoordeelt de verzekeringsarts of er (medische) mogelijkheden bestaan om de belastbaarheid te verbeteren.
Als iemand verminderd belastbaar is als gevolg van lifestyle is dat op zich voor een verzekeringsarts geen grond om de persoon in kwestie verminderd belastbaar te achten aangezien lifestyle primair geen ziekte is. Een verzekeringsarts kijkt kritisch naar de leefstijl en eventuele problemen op dit gebied. Dit is nodig om de mogelijkheden ter verbetering van de gezondheid en belastbaarheid in kaart te brengen. Net zo goed als dat de verzekeringsarts beoordeelt welke mogelijkheden er bestaan qua medische behandeling. Wanneer de aanknopingspunten, medisch dan wel niet medisch, ter verbetering van de gezondheid en belastbaarheid helder zijn kan de verzekeringsarts client ook op het pad helpen om deze aanknopingspunten vast te grijpen. De verzekeringsarts helpt hiermee in feite client aan zijn plichten te voldoen, te weten de plicht om het ontstaan en bestaan van recht op uitkering te voorkomen (art. 28 WIA) en de plicht op het vergroten van mogelijkheden tot het verrichten van arbeid (art. 29 WIA). Concreet betekent dit dat een verzekeringsarts altijd het gesprek zal (moeten) voeren met cliënt indien er sprake is van een ongezonde leefstijl en client er op zal wijzen en motiveren om dit te verbeteren. Het heeft ook invloed op de prognose van de beperkingen aangezien bij verbetering van de leefstijl inde meeste gevallen verwacht mag worden dat de belastbaarheid verbeterd.

5. Met welke interventies is de belastbaarheid te verhogen?
Belangrijke leefstijlinterventies betreffen beweegprogramma’s, gezonde voeding, en doorbreken van ongezonde gedragspatronen. Er zijn inmiddels interventies die vergoed worden door zorgverzekeraars. Dit zijn zogeheten gecombineerde leefstijlinterventies GLI. Deze interventies richten zich op gezonder eten, meer bewegen en het doorvoeren van een gedragsverandering. Informatie hierover is te vinden op https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/gecombineerde-leefstijlinterventie/erkende-gli-basisverzekering. Hoewel het natuurlijk een goed begin is dat zorgverzekeraars meehelpen met de aanpak van leefstijlproblemen lijkt de GLI in veel gevallen nog onvoldoende ondersteuning te bieden. Werkgevers en inkomensverzekeraars bekostigen daarom in geval van re-integratieplannen vaak aanvullende ondersteuning.

6. Welke ervaringen heeft Ergatis met de advisering rondom lifestyle gerelateerde klachten?
Onze ervaring is dat naarmate cliënten later in het verzuimtraject bij ons worden aangeboden er minder enthousiasme is voor adviezen die wij geven t.a.v. de leefstijl.  Wij merken dat naarmate een werknemer langer verzuimt vaak de angst ontstaat dat hun recht op loondoorbetaling in gevaar komt als er gesproken wordt over lifestyle issues. Immers als er sprake is van een lifestyleprobleem dan is dat iets waar je zelf iets aan kunt doen en daarop kun je dan vervolgens op worden aangesproken.  
Daarnaast merken we ook dat cliënten oprecht niet kunnen geloven dat ons lifestyle advies (dat b.v. kan bestaan uit ‘wij adviseren u een forse gewichtsreductie, dagelijks 30 minuten intensief bewegen of verminderen van middelen gebruik’) hun klachten significant kan reduceren.  Want als dat waar zou zijn dan zouden ze dit toch zeker eerder als advies hebben gekregen? In het dossier van dergelijke mensen zien wij inderdaad vaak dat hele voor de hand liggende adviezen rondom lifestyle niet expliciet worden vermeld. Wij denken dat lifestyle adviezen wellicht beter aankomen en effect sorteren als er een cultuur zou ontstaan waar vanaf het begin van (dreigend) verzuim alle professionals zich vrij voelen om cliënten (met de beste bedoelingen) op hun lifestyleproblemen te attenderen. Die cultuur is al veel gewijzigd ten opzichte van 10-20 jaar geleden, maar er is nog veel werk aan de winkel.

Tot slot
De bekende documentaire ‘The Game Changers’ lukt het om mensen hun leefstijl te laten wijzigen. Deze documentaire heeft een groot deel van zijn naam en faam te danken aan de ‘sterrencast’. Vele grote namen uit de sportwereld hebben zich verbonden aan het project. Misschien moeten we de mensen deze film ook voorschrijven ter bewustwording?

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met ons. Wij staan u graag te woord.